Furkan Ererişken/Sigorta Life Özel
Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) yatırım performansını doğru değerlendirebilmek için klasik getiri hesapları çoğu zaman yetersiz kalır. Özellikle düzenli katkı payı ödeyen katılımcılar için kazancın gerçek ölçütü, İç Verim Oranı (İVO) ile ortaya konur.
İç Verim Oranı Nedir?
İç Verim Oranı, yatırım süreci boyunca yapılan katkıların zamanlamasını ve fon getirilerini birlikte ele alarak, yıllık ortalama getiriyi hesaplayan bir göstergedir. Başka bir ifadeyle; bir katılımcının yıl içinde belirli aralıklarla yaptığı katkılarla elde ettiği toplam getirinin, zaman etkisi de hesaba katılarak hesaplanan ortalama yıllık kazanç oranıdır.
Neden Klasik Getiri Yetersiz?
BES katılımcılarının büyük çoğunluğu (%90’ın üzerinde) her ay düzenli olarak katkı payı yatırmaktadır. Bu katkılar yıl boyunca farklı zamanlarda yapıldığı için, fonlarda kalma süresi de değişkenlik gösterir. Örneğin Ocak ayında yatırılan bir katkı 12 ay boyunca değerlenirken, Aralık ayında yapılan yatırım sadece 1 ay sistemde kalır. Dolayısıyla yıl sonunda yalnızca toplam getiriye bakmak, yatırımın gerçek performansını yansıtmaz.
İç Verim Oranı ise bu farklı zamanlı katkıları dikkate alarak, yatırım sürecinin tamamını kapsayan daha isabetli bir performans ölçümü sunar.
Performans Ölçümü İçin Geliştirilen Endeksler
BES’te katılımcı davranışlarını daha iyi analiz edebilmek adına iki önemli endeks geliştirilmiştir: Adendum BES Getiri Endeksi (BGX) ve BES Birikim Endeksi (BBX).
Adendum BES Getiri Endeksi (BGX)
Bu endeks, düzenli ödeme yapan ve her ay fon alımını ay sonundaki fiyatla gerçekleştiren bir katılımcının yıllık iç verim oranını yansıtır. BGX’in hesaplanmasında, katkı paylarının zamanla enflasyon oranında artırıldığı ve belirli kesintilerin (yönetim giderleri gibi) hesaba katıldığı varsayılır. Bu sayede, sistemdeki reel getiri daha net biçimde ortaya konur.
Adendum BES Birikim Endeksi (BBX)
BBX, 2003 yılından bu yana sistemde olan bir katılımcının bugünkü birikimini simüle eder. Her ay yapılan katkılar ve zaman içindeki fon getirileri birikime yansıtılır. Fon dağılımı değiştirilmediği varsayılarak, gerçekçi bir uzun vadeli birikim senaryosu oluşturulur.
Her iki endeks de Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) tarafından yayınlanan resmi verilere dayanmakta olup, katılımcının pratikte karşılaştığı getiri koşullarıyla birebir uyumludur.
Sonuç: BES’te Gerçek Kazanç Zamanla Ortaya Çıkıyor
BES yalnızca yıl sonundaki rakamlara göre değil, yatırım süresi boyunca yapılan katkıların zamanlaması ve dağılımına göre değerlendirilmelidir. İç Verim Oranı, bu bağlamda katılımcının emeklilik hedeflerine ne kadar yaklaştığını ölçen en sağlıklı göstergelerden biridir.